Sosyal Medyanın Kitap Okumaya Etkisi

Sosyal medya ve kitap ilişkisi uzun yıllardır sorgulanmakta, bu konuda çok fazla haber, yorum yapılmaktadır. Hatta akademik araştırmalar yapılmakta, sadece sosyal medyanın kitap ookuma alışkanlığına etkisine dair sempozyumlar, paneller düzenlemektedir.

Sosyal medya ile kitap okuma arasındaki bağlantı söz konusu olduğunda en çok dile getirilen sonuç, sosyal medya kullanımının kitap okumayı engellediği, kitap okuma alışkanlığına zarar verdiği yönünde oluyor. Hatta daha da ileriye giderek böyle giderse sosyal medyanın kitap okumayı tamamen bitireceğini savunanlar dahi bulunuyor. Fakatanketler, bilimsel araştırmalar ve olayların arka planı bunu net olarak doğrulamıyor. Bu yüzden konunun detaylı olarak ele alınması, çok yönlü yaklaşılması ve önyargıdan uzak olarak değerlendirilmesi gerekiyor.

Bugün sosyal medyanın kitap okumayı azalttığını söyleyenlere baktığımızda daha çok sosyal medyaya karşı olanlar olduğunu görüyoruz. Sosyal medyanın kitap okumaya etkisi olmadığını, en azından azaltmadığını söyleyenlerin ise kitap okumaya karşı olanlar olduğunu görüyoruz. Yani ortadaki en büyük sorun, ön yargı. Bu yüzden olayları daha realist, daha tarafsız değerlendirmekte fayda var.

Her şeyden önce kitap, duyguların, düşüncelerin, hayallerin, olayların, kuruların belli bir kompozisyon halinde anlatılmasıdır. Asırlardır basılı formda olan kitap, bugün teknoloji ile birlikte bazı değişimler, gelişmeler göstermiş, e-book, PDF, Word gibi çeşitli formatlarda, elektronik hale gelmiştir. Dolayısıyla kitap formunda bir genişleme olmuştur.

Sosyal medya ise insanların etkileşim sağlamak, iletişim kurmak, birbirlerine duygu ve düşüncelerini iletmek amacıyla oluşturulmuş dijital platformlardır. Pek çok sosyal medya platformu olup her birisinin özellikleri farklıdır. Buna göre kullanıcı kitleleri, paylaşım türleri, konseptleri de çeşitlilik göstermektedir.

Dolayısıyla kitap da sosyal medya da insanlar tarafından yapılan bir şeylerdir. Birer nesnedirler. Birer araçtırlar. Amaç değil de araç olduklarından dolayı aslında her ikisini fayda ve zarar noktasından değerlendirecek olursak kullanıcısına bağlıdır. Kullanıcı nereye varmak isterse, araç onu oraya iletir. Yani irada kullanıcıdadır. Bu bakımdan net olarak sosyal medya kitap okumaya zararlıdır ya da faydalıdır demek doğru değildir. Bütün bunları değerlendirmeden önce Türkiye’deki sosyal medya kullanım ve kitap okuma verilerine bakmakta fayda var.

Türkiye’de Sosyal Medya Kullanım Oranları

WeAreSocial ve Hootsuite ortaklığı ile yayınlanan 2020 Türkiye İnternet, Sosyal Medya, Mobil Kullanımve E-Ticaret İstatistikleri ’ne göre veriler şöyle:

• Türkiye’de 62 milyon internet kullanıcısı var ve bu, ülke nüfusunun yüzde 74’ü,
• Türkiye’de 54 milyon sosyal medya kullanıcısı var ve bu, ülke nüfusunun yüzde 64’ü,
• Türkiye’de 77 milyon mobil kullanıcısı var ve bu, ülke nüfusunun yüzde 92’si.

Bir önceki yıla nazaran internet kullanıcı sayısı 2,4 milyon (yüzde 4), sosyal medya kullanıcı sayısı 2,2 milyon (yüzde 4,2), mobil kullanıcı sayısı 2,6 milyon (yüzde 3,4) artmış. İnternet kullanıcıları günde ortalama 7,5 saat internette vakit geçirmişler. En çok ziyaret edilen site Google iken bunu Youtube izliyor. 4. Sırada da Facebook bulunuyor.

Türkiye’de internet kullanıcılarının aylık aktivitelerine bakıldığında yüzde 93’ü internette online video izlemekte, yüzde 45’i vlog yayınları ile vakit geçirmektedir. Yüzde 72’si ise müzik dinlemekte, yüzde 43’lik bir kesim de radyon dinlemektedir.

Türkiye’de internet kullanıcıları internette 7,5 saat vakit geçirirken sosyal medyada 3 saat geçiriyorlar. Rapora göre Türkiye’deki sosyal medya kullanıcı sayısı 54 milyona ulaşmış. Yani ülke nüfusunun yüzde 64’ü sosyal medya kullanıcısı konumunda. En çok kullanılan sosyal medya platformları ise Youtube, Instagram, Whatsapp, Facebook, Twitter, FB Massenger, Pinterest, LinkendInSnapchat, TikTok, Skype olarak sıralanıp gidiyor. Sosyal medya kullanımın yaş dağılımına baktığımızda ise en yüksek kullanım oranı 25-34 yaş arasında oluyor.

Türkiye’de Kitap Okuma Oranları

Sosyal medya ve diğer internet unsurlarının en büyük avantajı veri analizlerine net olarak imkân vermesi. Fakat aynı durum kitap okuma oranlarında geçerli değil. Bu yüzden kitap okuma oranlarına dair veriler daha kısıtlı. Yine de Türkiye’de yıllık toplam kitap üretimi 400 milyon civarında. Sürekli rakamlar artmaya devam ediyor. Kitap sektörünün Türkiye’deki büyüklüğü ise 1.4 milyar dolar. Bu rakamın yüzde 46’sı sınavlara hazırlık kitaplarından oluşuyor. Diğer yüzde 46’sını ise edebiyat, araştırma, politika oluşturuyor. Diğer yüzde 8’i ise ithal kitaplardan oluşuyor.

Türkiye’de kitap okuma oranları çocuklar özelinde değerlendirildiğinde sınav dönemlerinde azalıyor. Sınav dönemleri geçtikten sonra ise yeniden bir artışa geçiyor. Araştırmalara göre okuma oranları yüzde 30’lardan yüzde 40’lara kadar çıkmış halde. Bunda pek çok etken var. Birincisi yayın sayılarındaki artış. 2008 yılındaki verilere göre yılda 30 ila 35 bin başlıkta kitap yayınlanırken bu yıl bu rakam, 65-70 bin başlık kitaba ulaştı. Aynı zamanda yeni nesil dijital platformlar da insanların okuma oranlarının artmasına katkı sağladı. Ebeveynler de gün geçtikçe daha bilinçli yetişiyor.Kendilerinde kitap okuma alışkanlığı olmasa dahi çocuklarının bu alışkanlığı kazanmasını istiyorlar.

Sosyal Medyanın Kitap Okumaya Olumlu Etkileri

Sosyal medyanın kitap okumaya olumlu etkileri oldukça fazla. Bu yüzden doğrudan sosyal medya kitap okumaya zarar veriyor demek hiç de mantıklı değil. Bugün sadece kitap üzerine geliştirilmiş çeşitli sosyal paylaşım platformları var. İnsanlar oralarda listeler tutuyor, takvim belirliyor, okudukları kitaplara dair yorumlar, alıntılar paylaşıyor. Kitap okuma yarışına girerek yıllık, aylık hedefler koyuyorlar. Bütün bunlar da okuma oranlarının artmasını sağlıyor.

Sosyal medya üzerinde kitap tanıtımları çok geniş bir yer kaplıyor. Pazarlama stratejisinin bir gereği olarak yayınevleri sosyal medya ile daha etkili tanıtımlar yapabiliyorlar. Çok daha fazla kişiye ulaşabiliyorlar. Şöyle düşünebilirsiniz: Geleneksel medya döneminde kitap tanıtımları daha çok gazetelerde, dergilerde, gazetelerin kitap eklerinde yapılırdı. Fakat onları zaten kitap okuyan, kitap okuma devamlılığı olan kişiler okuyorlardı. Bu yüzden yeni kişilere ulaşma imkânı düşüktü. Fakat sosyal medyada herkes var. Bir yayın evinin hazırlamış odluğu tanıtım, kitap okuma alışkanlığı olmayan birisinin önüne dahi düşebiliyor. Sadece ismini ya da kapak resmini beğendiği için merak edip bir kitabı okuyanlar okuyor.

İnsanlar her zaman önerilere, özellikle de ilgi duydukları kişilerinönerilerine kulak kabartırlar. Bugün hemen bütün sosyal medya platformlarında kitap önerileri bulunuyor. Üstelik çok fazla sayıda ve bunların her birisi çok sayıda kişi tarafından izleniyor.

Instagram’da yazarlar, kitaplarınız yazma süreçlerini gösteren görseller paylaşabiliyor. Bu da okurların doğrudan dikkatini çekerek kitabı alıp okumaya sevk edebiliyor. Yine Youtube kitap tanıtım ve öneri bakımından çok zengin. Hatta sadece kitap tanıtımı üzerine onlarca sayfa var. Bunların çok sayıda takipçileri ve izleyicileri bulunuyor.

Youtube’da yer alan kitap tanıtımları ve kitap önerileri video içerik olduğu için çok daha fazla ilgi görebiliyor. Çünkü hem kulağa hem göze hitap etmeyi başarıyor. Mesela ekseriyetle teknoloji yayınları yapan ve kanalının tüm dünyada 4,84 milyon abonesi olan Barış Özcan zaman zaman kitap tanıtımları yapıyor. Bunlardan bir tanesi 2019 yılına ait ve “90 Günde okunabilecek 12 Kitap” başlığını taşıyor. Bu yayın, 1 milyon 822 bin 509 kez görüntülenmiş. Yine 2020 yılı nisan ayında “10 Kitap Tavsiye 10.000 Kitap Hediye” başlığı taşıyan bir video hazırlamış. Bu video tamı 1 milyon 296 bin 190 görüntülenme almış. İkinci video bir kitap satış sitesi sponsorluğunda yapılmış ve hediye kitap uygulaması yapılmış. Aynı zamanda satışlarda büyük bir patlama yaşanmış.

Dolayısıyla sosyal medyada yapılan kitap tanıtımlarının, kitap önerilerinin okuma alışkanlığına ciddi katkısı olabiliyor. İnsanlar kitapları merak edip satın alma, bir yerden temin etme ve okuma yoluna gidebiliyorlar.

Yine Youtube başta olmak üzere bazı sosyal medya platformlarında sesli kitap yayınları var. Bunlar da çok büyük ilgi görüyor. Dünya klasikleri, Türk klasikleri ve diğer eserler arasından sesli kitapları insanlar yolda, dinlenirken ya da diğer tercih ettikleri zamanlarda dinleyebiliyorlar.

Kitap okumak için temel nokta, o kitabın tedarikini yapmaktır. Sosyal medya, kitap tedariki konusunda çok büyük avantaj sağlıyor. Mesela Facebook üzerinde kitaba dair çok sayıda sayfa var. Bunlardan bazıları PDF kitap üzerine. İnsanlar PDF kitaplar paylaşıyorlar ve bunlarla çok geniş arşivler oluşturmak mümkün hale geliyor.

Yine Facebook başta olmak üzere kitaba dair sayfalarda kitap satışları, arayıp bulamadıkları kitabı sorma kolaylıkları da oluyor. Mesela kitapçılarda, kütüphanelerde bulunmayan bir kitabı kişiler Facebook grubunda sorarak başka birisinden temin etme imkanına sahip oluyorlar. Bütün bunlar da sosyal medya etkisiyle kitap okuma konusunda yardımcı oluyor.

Sosyal Medya Kitap Tagi

Sosyal medyanın kitap okumaya faydası konusunda bir alt başlık olarak sosyal medya kitap tagi’ne değinmekte fayda var. Bu, sosyal medya platformlarında bir süredir oldukça popüler. Youtube’da sadece bunun üzerine hazırlanış onlarca video yer alıyor.

Sosyal medya tagi aslında bir kitap tanıtımı. 7 farklı sosyal medya platformuna ait, 7 farklı soru hazırlanmış. Her sorunun altına tagi hazırlayan kişi kitap veya yazar önerileri, eleştirileri yapıyor. Her soru, aynı zamanda platformun özelliğini taşıyor. Mesela Twitter karakter sınırlaması yaptığı için 200 sayfanın altında bir kitap önerisini barındırıyor. Youtube video içerikli olduğu için filmi çekilmesi istenen kitap önerisine ev sahipliği yapıyor. Dolayısıyla bir tanıtım, bir merak uyandıran bu tür uygulamalar, sosyal medya üzerinden geniş kitlelere ulaşarak okuma arzusunu arttırıyor.

Sosyal Medyanın Kitap Okumaya Olumsuz Etkileri

Sosyal medyanın kitap kumaya olumsuz etkileri söz konusu olduğunda en barizi insanların sosyal medyada çok fazla zaman geçirmesi. Maalesef yapılan çoğu araştırmada kişilerin kitap okumaya vakit bulamadıkları cevabı ile karşılaşılıyor. Fakat aynı kişilerin her gün saatlerde sosyal medyada dolaştıkları tespit ediliyor. Türkiye’deki sosyal medya kullanım istatistikleri de bunu gösteriyor. İnsanlar ortalama 3 saat sosyal medyada vakit geçiriyorlar.

Günde üç saat sosyal medyada vakit geçirmek yerine her kim olursa olsun günde üç saat kitap okusa ayda, yılda binlerce sayfa, onlarca kitap bitirilebilir. Bu yüzden sosyal medyanın kitap okumaya olumsuz etkisi en başta zamanı iyi yönetememeye eden olmasından kaynaklanıyor. Kitap okuma oranlarının yüksek olduğu ülkelerde insanlar özellikle seyahat ederken kitap okuyorlar. Hatta çantalarında bir kitap olmadan kesinlikle toplu taşıma araçlarına binmiyorlar. Fakat ülkemizde herhangi bir metro, şehir içi otobüsü ya da şehirler arası otobüs yolculuklarında tercih, kitaptan, okumaktan yana değil, akıllı telefonlardan yana kullanılıyor. İnsanlar ya oyun oynuyor ya sosyal medyada dolaşıyor ya da internette sörf yapıyorlar.

Özellikle büyükşehirlerde her gün insanlar 1.5-2 saate yakın, hatta daha fazla yolda zaman geçiriyorlar. Trafikte bulunuyorlar. Kitap, bu esnada en güzel arkadaş olabilecekken çoğu kişi telefonu ile zaman geçirmeyi tercih ediyor. Bu da okuma oranlarının düşmesine neden oluyor.

Sonuç

Sonuç olarak sosyal medyanın kitap okumaya etkisi yararlı veya zararlı; faydalı ya da faydasız gibi net ifadeler kullanmak yanlıştır. Kitap okumanın herhangi bir zararı olmayıp onlarca faydası vardır. Fakat sosyal medya, kişiye özgür tercih hakkı tanır. Onlarca farklı grup, sayfa, platform, video içeriği vardır. Bunlar arasında iyilerini seçerseniz olumlu yönlerini bulusunuz. Daha faza ve yeni kitaplara ulaşmak için sosyal medya platformlarını kullanırsanız kütüphanenizi genişletmek, yeni kitaplarla farklı ufuklara yelken açmak gibi avantajlara sahip olabilirsiniz. Kontrolü kaybeder ve sadece sosyal medyada şuursuzca dolaşırsanız kitap okumaya zaman ayıramaz, dakikalarınızı, saatlerinizi boşa geçirmiş olursunuz. Bu yüzden kitap okuma, mutlaka insan hayatında olması gereken bir eylemdir. Özellikle de rutin haline getirilmesi çok daha fazla avantaj sağlar. Sosyal medyanın kitaba erişim için bir araç olarak kullanılması gerekir. Bunu başardığınız taktirde her ikisinden de yararlanabilirsiniz.

[bdp_post]